مسجد، خانه خداست. این خانه میزبان همه مشتاقان و بیدلانی است که در آن آرامش می‌گیرند و احساس نزدیکی بیشتری با خالق خود می‌کنند؛ جایی که تنها برای آمدن، نماز گزاردن و رفتن نیست بلکه قلب تپنده جامعه مسلمانان است. بهداشت مساجد، موضوعی است که هر چه بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد؛ چرا که همه می‌دانیم روح و جسم ما در این فضای ساده و معنوی، باید سالم و آسوده حاضر شود تا بتواند به آفریننده و پروردگار خویش بپیوندد.

هانطور که انجام عبادات برای خود آدابی دارد، حضور در مسجد نیز همراه با آدابی است برای بهره بردن هر چه بیشتر از این مکان معنوی. اما در کنار آداب دینی حضور در مساجد رعایت برخی نکات بهداشتی نیز می تواند به بالارفتن معنویات ما کمک رساند.

پاداش معنوي پاكيزه نگه داشتن مسجد

پاكيزه نگه داشتن مسجد، يك تكليف اخلاقي و شرعي براي همه است كسي كه به پاكيزه ساختن خانه خدا مبادرت مي ورزد نزد صاحب خانه پروردگاري كه به پاكيزگي امر كرده است و اكيزگي را دوست دارد اجر و پاداش دارد.

در برخي احاديث با توجه به ضرورت و اهميت پاكيزه ساختن مساجد تاكيد شده است كه مي توان با مطرح ساختن آنها يك بسيج عمومي از مومنان براي مشاركت و بهره گيري از اين پاداش الهي انتظار داشت. از حضرت رسول اكرم (ص) نقل شده كه فرمود:كسي كه مسجدي را جاروب كند خداوند براي او پاداش آزاد ساختن بنده اي را منظور مي دارد و هر كس از آن هر غبار و آلودگي حتي آنقدر كم كه ممكن است در چشم رود خارج كند؛ خداوند براي او دوچندان از رحمت خود را مي نويسد.

همچنين مسجد نه تنها بايد پاكيزه باشد و نمازگزاران پاكيزه به سوي آن بشتابند، بلكه انتظار مي رود در مسجد كه پايگاه نشر معارف اسلامي است، به بخش كمتر توجه شده اي از معارف اسلامي كه دانش بهداشتي با جامعيت استثنايي آن است نيز توجه شود.

 بهداشت وضوخانه

وقتی صحبت از بهداشت مسجد می‌شود، بهداشت وضو خانه‌ها اولین نکته‌ای است که به ذهن می‌آید. در بهداشت وضوخانه به نکات زیر توجه کنید.

1- برای وضو گرفتن از آب لوله کشی استفاده نمایند و ازآب حوض مساجد بدلیل امکان انتقال بیماریها برای وضو گرفتن استفاده نگردد.
2- همواره در وضوخانه باید مواد شوینده (ترجیجاً صابون مایع)جود داشته باشد.
3- در وضوخانه ها محلهایی برای آویختن لباس تعبیه شود و نصب آینه سودمند می باشد.    

بهداشت کفش‌ ها

اولين شرط ورود به مسجد آن است که کفش ‌هاي مان را درآوريم و به مسوول کفشداري بسپاريم، اما در برخي مساجد ديده مي ‌شود که براي حفظ کفش از کيسه‌ هاي پارچه‌ اي يا نايلوني مشترک که براي همراه بردن کفش در محل کفش ‌کني قرار دارد استفاده مي ‌کنند. نکته قابل توجه آن است که اين کيسه‌ ها به دليل آن که به صورت عمومي و دائم استفاده مي ‌شوند، خود حاوي هزاران ميکروب بيماري ‌زا هستند که نه ‌تنها مي ‌توانند کفش ‌هاي مان را آلوده ‌تر کنند، بلکه لباس نمازگزار و حتي فرش ‌هاي داخل مسجد را نيز آلوده کرده و اين آلودگي را به افراد ديگر منتقل مي ‌کنند.

در اين مواقع استفاده از کيسه‌ هاي نايلون يک بار مصرف گزينه مناسبي براي حمل کفش به داخل مسجد محسوب مي ‌شود.

بهداشت جوراب‌ ها

در هر پا حدود 250 هزار غده عرق وجود دارد. بنابراين پا محل عرق کردن است. اين عرق کردن در برخي معمولي و در برخي ديگر مشکل‌ ساز است.

در مواقعي که پا عرق مي ‌کند جوراب خصوصا نخي آن مي‌ تواند موجب جذب و تبخير عرق در تماس با هوا شود، اما اگر بهداشت پا رعايت نشود يا پا به مدت طولاني در کفش محبوس بماند يا جنس جوراب و کفش نامناسب باشد، تبادل هوايي، از طريق جوراب به حداقل رسيده و باکتري ‌هاي موجود در پوست پا در شرايط بي‌ هوازي بوي نامطبوعي را توليد مي ‌کند.

بر اين اساس لازم است در اماکن مقدسي مانند مسجد از جوراب‌ هاي نخي، سفيد و تميز و کفش مناسب استفاده کنيد. اين کار مي ‌تواند به رفع خستگي و رفع بوي بد پا کمک کند.

همچنين توصيه مي‌ شود در محيط ‌هايي مانند مسجد که افراد متعددي تردد مي ‌کنند با پاي برهنه راه نرويد.

استفاده از جوراب تا حد امکان انتقال بيماري‌ هاي پوستي پا را به حداقل مي ‌رساند. زگيل ‌ها و قارچ ‌هاي کف پا و لاي انگشتان ازجمله بيماري‌ هاي شايعي هستند که مي‌ توانند به راحتي در اثر تماس پاي برهنه با فرش يا زمين آلوده از يک فرد به فرد ديگر منتقل شود.

از سوي ديگر جوراب مي ‌تواند از خراشيدگي، ساييدگي و بريدگي پا تا حد زيادي جلوگيري و محافظت کند که رعايت اين امر خصوصا در افراد ديابتي که اختلال حس پا دارند از بريدگي ‌ها و زخم شدن‌ پا جلوگيري مي ‌کند.

بهداشت چادرها

در اغلب مساجد چادرهايي موسوم به چادر نماز را براي استفاده نمازگزاران در قفسه‌ هاي خاصي قرار داده ‌اند.

اين چادرها به دليل آن که به صورت عمومي و مشترک استفاده مي‌ شوند مصرف آن ها طبق قانون وزارت بهداشت ممنوع است. اين چادرها مي‌ توانند منشأ انتقال آلودگي ‌ها از افراد گوناگون باشند. بد نيست بدانيد هنگام عطسه، سرفه و صحبت کردن به صورت ناخودآگاه قطره‌‌ هاي مخاطي از دهان خارج و به اين چادرها منتقل مي ‌شود. اگر افراد بيمار باشند مي ‌توانند بيماري‌ هايي نظير سل، سرماخوردگي و همچنين عفونت ‌هاي گوشي، چشمي، پوستي و... را به ديگران انتقال دهند.

اگر قرار است چادري براي استفاده عموم در مسجد گذاشته شود بايد به صورت يک بار مصرف در پوشش ‌هاي استريل ارائه شده و پس از مصرف شسته شوند.

فضيلت جاروب كردن مسجد

از ديگر اعمالي كه براي مومنين يك تكليف اخلاقي محسوب مي شود، شركت آنها در پاكيزه سازي مساجد است، همانطور كه مومنين نظافت و پاكيزيگي را براي خانه خود مي پسندند محيط مقدس مسجد را كه عبادتگاه بندگان خالص خداست، مي بايست پاك و نظيف نگه دارند. فضيلت اين عمل به قدري است كه رسول اكرم(ص) فرموده اند« هركس مسجدي را جاروب كند،خداوند برايش صواب آزاد كردن برده اي را مي نويسد و هركس از مسجد ذرات ريز و گرد و خاك را كه در چشم مي رود بيرون كند خداوند بزرگ و بلند مرتبه برايش دوبرابر از رحمتش را مي نويسد» همچنين مقام و منزلت كسي كه مسجد را جاروب مي كند به اندازه اي است كه بهشت و حورالعين دلتنگ آنها مي شوند.

در مورد پاكيزه سازي مساجد روايات بسياري نقل شده است، اما يكي از معروفترين روايات مربوط به جاروب كردن مسجدالنبي است. امام صادق (ع) در فضيلت آن مي فرمايند«هركه يك ركعت نماز در آن بخواند برابر با ده برابر ديگر مساجد است».

فضيلت معطر ساختن فضاي مسجد

در آباد كردن معنوي مساجد رواياتي از پيشوايان اسلام به ما رسيده كه در موارد مربوط آنها را ذكر كرديم بر همين مبنا درباره معطر ساختن فضاي داخل مساجد از امام علي (ع) به حديثي اشاره مي كنينم.«ديوانگان را از مساجد خود دور داريد و در هفته مساجد را خشبو سازيد» و درخبر ديگري از رسول خدا (ص) آماده است مساجد خود را جمعه ها خوشبو سازيد». بدون شك اين معطرات از يك سو فضاي آلوده را پاك و خوشبو مي نمايد و از سوي ديگر در جلب و جذب مومنان بخصوص در اين مكان مقدس ترغيب مي نمايد.

بهداشت فرش















فرش‌ها می‌توانند پرزهای آلرژی‌زا داشته باشند که اغلب تمیز کردن آنها مشکل‌تر است. به همین دلیل یا باید به‌طور مرتب، حداقل روزی یک بار، ویا اینکه پس از هر بار برگزاری مراسم نماز، فرش‌ها را به خوبی جاروب بکشیم.

همچنین نظافت همیشگی و شستشوی گاه به گاه فرش‌ها، وجود کفش کن مناسب یا کیسه‌های نایلون برای قرار دادن کفش نمازگزاران از مواردی است که در مساجد باید به آنها توجه شود.

1- جاروب کردن روزانه و مستمر (ترجیحا" استفاده از جاروبرقی) صورت پذیرد.
2- جلوگیری از آلودگی فرشها  (رعایت بهداشت فردی و مواد غذایی و ...)موردتاکید قرار گیرد.
3- حداقل سالی دو بار فرشهای مسجد را بشوییم.

بهداشت سجاده و مهر و تسبیح

سجاده محل مقدسی است که نمازگزار بروی آن به رازو نیاز با معبود خویش می‌پردازد. برای تمیز نگه داشتن سجاده می‌توانید به موارد زیر عمل کنید.

1- سجاده ها را هرچند وقت یکبار شستشو و تمیز نماییم.
2- سطح مهر ها با سوهان و یا سمباده تمیز گردد.
3- تسبیح ها با مواد ضدعفونی کننده جهت جلوگیری از آلودگی شستشو شوند.( به ازاءهر ده لیتر آب یک قاشق مرباخوری گرد پرکلرین به آن افزوده و پس از حدود بیست دقیقه تسبیح ها را خارج کرده و آویزان کنند.

توصيه هاي بهداشتي به نمازگزاران
    عطر آگين ساختن خود قبل از ورود به مسجد كه خود باعث شادابي روح نمازگزار مي شود. امام صادق (ع) در اين باره مي فرمايد:«آنچه در مورد تهيه بوي خوش صرف مي كني مصداق اسراف نيست».

•     ضرورت رعايت آسايش نمازگزاران پاكيزه ساختن لباس،جوراب،استفاده از عطر و مسواك زدن براي رفع بوي دهان.
•     غسل هاي واجب و مستحب باعث مي شود نمازگزار حداقل يك روز در ميان استحمام كند و اين خود باعث برطرف شدن بوي بدن بدن مي شود.
•     استفاده از لباس هايي كه بيشتر الياف نخي به كار رفته است زيرا الياف مصنوعي باعث تعريق بيشتر و ايجاد بوي نامطبوع مي شود.
•     با توجه به اين كه دهان محل عبور آيات قرآني است حتي قرائت نيز بايد آن را تميز نگه داشت.
•     نكشيدن سيگار و دخانيات به طور كلي در تمام طول مدت حضور در مسجد.
•     به همراه داشتن دستمال شخصي جهت استفاده در مواقع ضروري
•     به همراه داشتن شانه شخصي
•     خشك كردن اعضاي وضو پيش از ورود به مسجد
•     آموزش عملي نظافت فردي به كودكان به ويژه در محيط مسجد

•     استفاده از بخور،عود يا كندر و گلاب براي خشبو سازي فضاي مسجد.
•     استفاده از مواد گندزدا و شوينده ها براي پاكيزگي اماكن تطهير.
•     قرار دادن صابون و حتي الامكان صابون مايع در دستشويي ها.
•     دود كردن اسپند كه باعث دفع بوي ناخوشايند مي شود.
•     نصب وسايل گرم كننده و سرد كننده در فصول گرما و سرما.
•     جلوگيري از ورود حشرات به مساجد با استفاده از توري زيرا حشرات خود عامل انتقال بيماري ها هستند.
•     پاكيزه ساختن مهد و خاك تيمم (تراشيدن مهرها براي از بين بردن آلودگي به دليل مصرف طولاني مدت)
•     استفاده ازصفحات فلزي وضوخانه براي جلوگيري از تماس پاي نمازگزار با زمين.
•     استفاده از آب سردكن هاي فشاري و يا بشكه هاي شيردار به جهت بهداشت آب آشاميدني
•     بهداشت صحن و شبستانها با شستشوي پله ها و استفاده پادري در صحن مسجد.
•     استفاده از جاكفشي براي جلوگيري از داخل بردن كفش.
•     نصب وسيله اي براي پاكيزه ساخت كفش ها.
•     شستشوي مرتب فرش ها و زيراندازهاي داخل مسجد.
•     شستشوي وسايل و تجهيزات داخلي مسجد كه مورد استفاده عمومي دارد از قبيل عبا،چادر، استكان و قوري.
•     تشكيل كميته نظافت و بهداشت در مساجد، مركب از امام جماعت و متوليان و جوانان علاقمند به خدمتگزاري در مساجد و تدوين برنامه نظافت ماهانه.
•     نصب آينه در فضاي داخل مساجد، به ويژه قبل از ورود به صحن هاي اصلي آنها.
•     نصب شعارهاي تبليغاتي درخصوص پاكيزگي و بهداشت فردي ويژه در مساجد.
•     سخنراني ائمه جماعات درخصوص ضرورت رعايت نكات بهداشت فردي و جمعي و رعايت نكات بهداشت فردي و جمعي و رعايت نكات مزبور بويژه از سوي نمازگزاران.
•     تهيه لباس فرم يكسان و وسايل بهداشتي مورد نياز جهت متوليان بهداشتي مسجد.
•     استفاده از ظروف يكبار مصرف بويژه هنگان برپايي مراسم.
•     انتخاب محل مناسب جهت احداث مسجد به گونه اي كه به دور از مواد آلوده كننده مثل دود و فاضلاب باشد.
•     تعبيه وسايل ايمني در مساجد.
•     علاوه بر پلكان ايجاد سطح شيب دار براي عزيزان جانباز و معلول.
•     تعبيه ظروف زباله درب دار همراه با كيسه زباله در داخل و خارج از ساختمان مساجد.
•     استفاده از نوارهاي سبز يا سفيد رنگ براي پاكيزگي سجده گاه و نشان دادن قبله.

منبع :مشرق